معرفی کتاب مبانی حقوق سیاسی{اساسی}از مسعود محمد حسینی

 

 

 

بیشتر حقوقدانان ، حقوق عمومی را حقوق سیاسی می خوانند، ولی تعریف واحدی از حقوق عمومی وجود نداشته  و این تعاریف، مناقشه پذیر است؛ زیرا از یکسو، ممکن است سازمان یا مؤسسه ای دولتی به کارهایی بپردازد که مصداق اِعمال حاکمیت نباشد و از سویی دیگر، برخی اشخاص حقوقی غیر عمومی به اموری بپردازند که ماهیت آن عمومی است.

در بیشتر جوامع بشری، همواره نوعی نظام سیاسی برقرار بوده است، اما حقوق عمومی به معنای امروزین آن در دوران های قدیم مطرح نبوده است. هر چند، مسائل عمده آن از جمله برخی موارد حقوق اساسی از ریشه دارترین مباحث در اندیشه‌ی بشری و تعالیم انبیاء به شمار می رود.

آرمان حقوق اساسی، قانونمند کردن دولت و حکومت است تا مسئولیت زمامداران در برابر مردم و مشکلات را در پی  داشته باشد و ابتکار عمل حقوق اساسی این است که قدرت در دست مردم باشد. اندیشه دولت قانونمدار را برای اولین بار یک حقوقدان آلمانی به نام سزار بکاریا در قرن نوزدهم مطرح کرد. دولت قانونمدار به این معناست که دولت بتواند اداره‌ی قدرت را در دست بگیرد، اما از سوی دیگر، امنیت و آسایش مردم را نیز فراهم کند. ضمنا این کتاب در کتابخانه مسجد جامع موجود می باشد.

از مهمترین  مباحثی که در حقوق اساسی به آن پرداخته می شود این است که ساختار حقوقی دولت چگونه است؟ شرایط واگذاری و انتقال قدرت چیست؟ چگونگی توزیع قدرت بین نهادهای مختلف و فرآیند تفکیک قوا چگونه خواهد بود؟ و آیا تخطی از این قواعد بنیادین با ضمانت اجرایی مواجه خواهد گردید؟

در آغاز، موضوع حقوق اساسی صرفاً بررسی متون قانون اساسی بود. اما به تدریج، زمزمه هایی از گسترش قلمرو حقوق اساسی به ویژه در اروپا مطرح گردید که بر اساس آن، حقوق اساسی علاوه بر حقوق اساسی در معنای خاص خود، به واقعیت های سیاسی حاکم بر جامعه و نهاد های سیاسی نیز باید بپردازد.

بر اساس توضیحات گفته شده، در فصل نخست این کتاب تلاش شده است به بررسی واژه حق، تکلیف و حقوق پرداخته شود تا از این طریق ذهن را آماده دریافت اطلاعات حقوقی کند.

در فصل دوم، نظام حقوقی اسلامی به طور دقیق مورد کنکاش و واکاوی قرار داده شده است، چرا که نظام سیاسی حاکم بر ایران، نظام جمهوری اسلامی است و به دنبال آن، کلیه قوانین و مقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی و غیر اینها باید بر اساس موازین اسلامی باشد. این اصل بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است و تشخیص این امر بر عهده فقهای شورای نگهبان است. (اصل چهارم قانون اساسی)

در فصل سوم این کتاب نیز به بررسی موضوع اصلی این کتاب، یعنی حقوق اساسی پرداخته و این موضوع از ابعاد مختلف مثل اصطلاحات، تئوری، موضوع، اوصاف و منابع مورد مداقه قرار داده شده است. در این بخش تلاش گردیده است تا با نگاهی به وضعیت حقوق اساسی حاکم بر ایران باستان، با پیشینه این حقوق در آن دوران نیز آشنا گردید. 

در فصل چهارم که تحت عنوان حقوق فردی و آزادی های عمومی نام گذاری شده است، با بررسی واژگانی جدید در این حوزه که در بیان معنا، مفهوم و گستره آن ها بین حقوقدانان و اندیشمندان اختلاف نظر وجود دارد، به این موضوع پرداخته شده است که اصلاً آزادی های فردی به چه معناست؟ و پس از شناخت مفهوم آزادی به طور کلی، به طور خاص به بیان مفاهیمی چون آزادی اخبار، اطلاعات، آزادی عقیده، آزادی اقتصادی و آزادی بیان پرداخته شده است.

عکس نویسنده کتاب .مسعود محمد حسینی

فصل پنجم این کتاب با نگاهی به مدل های مختلف نظام های سیاسی موجود در جهان و اصل تفکیک قوا، به دنبال  توضیح جامع و کاملی در مورد دولت، حکومت، انواع دولت و حکومت، از نظر فلاسفه و علمای حقوق می باشد.

در فصل ششم یا همان آخرین فصل این کتاب، نظام های بزرگ حقوقی رومی، ژرمنی، و کامن لا و نمایندگان این نظام های حقوقی مانند نظام حقوق انگلستان، نظام حقوق آمریکا، نظام حقوقی فرانسه مورد بررسی قرار گرفته است.

در انتهای کتاب نیز، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر یا همان عهدنامه مالک اشتر و نگاه امیر المومنین (ع) به حکومت به عنوان ضمیمه آورده شده است. چرا که از منظر بیشتر متفکرین اسلامی، کامل ترین حکومت، حکومت عدل اسلامی امام علی (ع) است که از مطالعه و مداقه در این نامه ارزشمند می توان به الگویی مناسب برای اداره یک حکومت اسلامی دست یافت.

در پایان بر خود لازم میدانم از اساتید و دوستان گرامی که مرا در نگارش این اثر یاری نمودند بویژه سرکار خانم دکتر زینب باقری نژاد ، آقای دکتر جواد علیزاده و جناب آیت الله دکتر محمدعلی ابهری کمال تشکر و قدردانی را داشته باشم.

امید است که این نوشتار مورد پسند و استفاده علاقه مندان قرار گیرد. گرچه تلاش شده است تا همه ابعاد موضوع در این کتاب مورد بررسی قرار گیرد، اما:

 

همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس    که درازاست ره مقصد و من نوسفرم

یا علی مدد